Zonnebank kan overdosis vitamine D veroorzaken

Onderzoekers van het UZ Leuven weerleggen de stelling dat uv-straling door overdadig zonnebankgebruik onmogelijk de oorzaak kan zijn van een overdosis vitamine D in het menselijk lichaam. Wat is vitamine D, waar vinden we het terug en moeten we nu bezorgd zijn?

Niet alleen een tekort, maar ook een teveel aan vitamine D is ongezond. De meest voorkomende oorzaak van een overdosis is een overmatig gebruik van vitamine D-supplementen. Ook frequent onder de zonnebank liggen vormt een risico. Dat hebben artsen van UZ Leuven nu vastgesteld.

Te veel vitamine D -vanaf een waarde van 60 microgram per liter- wordt gelinkt aan een verhoogd risico op valincidenten. Bij nog hogere waarden bestaat het gevaar op botafbraak en te hoge calciumwaarden in het bloed. Door het toenemende gebruik van vitamine D-supplementen komen overdosissen steeds meer voor.

Artsen van UZ Leuven stelden bij een patiënte met breuken zeer hoge vitamine D-waarden vast, ook al nam ze geen supplementen. Tot nu werd gedacht dat regelmatig zonnebankgebruik geen overdosis kon veroorzaken, maar bij de vrouw bleek dat toch het geval. Grondig onderzoek kon andere oorzaken uitsluiten en de vitamine D-spiegels zakten toen ze minder onder de zonnebank ging.

De bevindingen van de artsen van UZ Leuven bevestigen een eerder vergelijkbaar geval in de Amerikaanse Mayo Clinic. In handboeken geneeskunde staat dat uv-licht normaal geen overdosis vitamine D kan veroorzaken. Op basis van deze nieuwe bevindingen zal overmatig zonnebankgebruik toch aan de lijst met mogelijke oorzaken moeten worden toegevoegd, zeggen de onderzoekers.

De resultaten van het Leuvense onderzoek zijn gepubliceerd in het vaktijdschrift Annals of Internal Medicine.

Wat is vitamine D?

Vitamine D behoort tot de zogenoemde vetoplosbare vitaminen (A, D, E en K), die door het lichaam opgeslagen worden in het vetweefsel. De andere vitaminen zijn wateroplosbaar, wat betekent dat een teveel eraan via de urine uitgescheiden wordt.

Vitamine D komt voor in twee vormen, D3 (dierlijke oorsprong) en D2 (plantaardige oorsprong). Ons lichaam staat zelf in voor de aanmaak van vitamine D, onder invloed van ultraviolette stralen (zonlicht) in onze huid. Slechts een klein deel halen we uit voeding.

Vitamine D zit uitsluitend in vette, dierlijke voedingsmiddelen, denken we aan vette vis (zalm, makreel, paling), kaas, lever, ei en levertraan. De stof wordt ook vaak toegevoegd aan boter en margarine.

Wat doet vitamine D?

Vitamine D is essentieel voor de botvorming in ons lichaam. De vitamine bevordert de opname van de mineralen calcium en fosfor in het bloed en de beenderen. Vitamine D is niet alleen belangrijk voor sterke botten en tanden, maar ook voor een sterkere weerstand en een goede spierwerking. Er zijn ook aanwijzingen dat vitamine D een beschermende rol kan spelen bij kanker, diabetes, hart- en vaatziekten en auto-immuunaandoeningen, al is dat nog onvoldoende aangetoond.

Hoeveel vitamine D hebben we nodig?

De Hoge Gezondheidsraad beveelt in haar meest recente bevindingen volgende hoeveelheden aan:

  • baby's en kinderen (0-10 jaar): 10 microgram per dag
  • tieners (11-18 jaar): 10-15 microgram per dag
  • volwassenen (19-70 jaar): 10-15 microgram
  • 70-plussers: 20 microgram per dag
  • vrouwen die zwanger zijn en borstvoeding geven: 20 microgram per dag

Twee derde van onze vitamine D halen we uit zonlicht. Voor de meeste mensen volstaat een kwartiertje tot een half uur zonlicht per dag. Maar niet voor iedereen. Aanbevolen wordt om baby's en kinderen tot en met 6 jaar een supplement te geven, het hele jaar door. Daarnaast kunnen supplementen voor oudere kinderen, tieners en volwassenen aangewezen zijn om het gebrek aan zonlicht in de wintermaanden op te vangen. Ook zwangere en borstvoedende vrouwen en mensen die leiden aan botontkalking bijvoorbeeld, hebben baat bij supplementen.

Wat zijn de gevolgen van te weinig vitamine D?

Bij kinderen kan een tekort aan vitamine D rachitis ("Engelse ziekte") veroorzaken. Er wordt onvoldoende calcium afgezet in de botten, als kinderen beginnen te lopen groeien de beentjes krom. Bij volwassenen leidt het op den duur tot botontkalking, osteoporose en spierzwakte. Ook bloedend tandvlees, angstaanvallen, hyperventilatie, vermoeidheid en lusteloosheid kunnen gelinkt worden aan een vitamine D-tekort.

Bestaat er een maximaal toelaatbare hoeveelheid vitamine D?

Omdat vitamine D een vetoplosbare vitamine is die in ons lichaam opgeslagen wordt, kunnen te grote hoeveelheden niet door het lichaam uitgescheiden worden. Te grote hoeveelheden vitamine D in ons lichaam zijn toxisch. Daarom heeft de Hoge Gezondheidsraad ook maximaal toelaatbare waarden voor de inname van vitamine D vastgelegd:

  • baby's en kinderen (1-10 jaar): 25 microgram per dag
  • tieners (11-18): 50 microgram per dag
  • volwassenen: 50 microgram per dag

Wat zijn de gevolgen van een overdosis vitamine D?

Een langdurig gebruik van hoge doseringen vitamine D, boven de maximaal toelaatbare grens, kan leiden tot een te hoge calciumspiegel. Met klachten als onder meer misselijkheid, buikpijn, constipatie, prikkelbaarheid, slaperigheid, nierstenen, hartritmestoornissen en botpijn tot gevolg. In extreem hoge dosissen kan vitamine D zelfs dodelijk zijn.

Het is quasi onmogelijk om een overdosis vitamine D binnen te krijgen via zonlicht en voeding. Tot nu toe werd gedacht dat overdosissen alleen veroorzaakt werden door een overmatig gebruik van supplementen, maar het nieuwe onderzoek van UZ Leuven wijst er dus op dat ook zonnebankgebruik een rol speelt.

In de praktijk komt een overdosis aan vitamine D zelden voor.